Kahramanmaraş merkezli 11 ili etkileyen büyük depremin üzerinden bir yıl geçti. 6 Şubat 2023’te ülkemiz aynı gün meydana gelen iki büyük depremle büyük bir felaket yaşadı. Deprem son yüzyılın en büyük ikinci depremi olarak kabul ediliyor. Resmi kayıtlara göre 53 binin üzerinde can kaybımız oldu. İçimiz yandı, hâlâ yanıyor. Ben ansiklopedik bilgileri bir kenara bırakıp tarihteki büyük Antakya depreminden bahsetmek istiyorum.
Anadolu’da yüzyıllar boyunca hiçbir şehir, günümüzde Antakya sınırları içinde yer alan antik Antioch metropolü kadar deprem acısı çekmedi. Kentin konumu, bölgeyi büyük depremlere karşı özellikle duyarlı hale getiren üç tektonik levhanın birleşme noktasına yakın olma talihsizliğine sahipti. MS 13 Aralık 115’te İmparator Traianus halefi Hadrianus’la birlikte sefer sırasında kışı geçirmek üzere, askerleri ile birlikte Antioch’ta karargâh kurmuştu. Trainos yaralı kurtuldu depremden ve günlerce açık havada hipodromda çadırda kaldı. İmparator şehri yok eden o büyük depremi Hıristiyanların varlığına bağladı ve piskopos Ignatius’u aslanların önüne attırdı. MS 115’te Antakya, Asi Nehri üzerinde gelişen ve ekonomik açıdan canlı bir Greko-Roma şehriydi. Roma ve İskenderiye’den sonra İmparatorluğun üçüncü büyük metropolüydü. Roma imparatorluğu zamanında 115’te meydana gelen depremle 6 Şubat 2023 depremi arasında öyle benzerlikler var ki sanki tarih tekerrür etmiş gibi:
- Antakya o dönemde de metropolmüş (500 bin nüfuslu), bugün de büyük şehir statüsünde.
- Her iki deprem de 7,5 derecenin üzerinde ve büyük bir bölgeyi etkiliyor.
- Her iki deprem de kış aylarında (Aralık ve Şubat) meydana geliyor. İkisinde de on binlerce can kaybı ve büyük maddi yıkım oluyor. Bütün bölge ülkelerinde hissediliyor, özellikle Suriye’de de büyük kayba yol açıyor.
- Her ikisinde de depremden sonra günlerce süren depremler ve binlerce artçı sarsıntı oluyor.
- 115’te Asi vadisinde meydana gelen deprem Antioch, Daphne ve Apamea (Suriye’de) da dahil olmak üzere diğer dört antik kenti neredeyse tamamen yok ediyor. 2023 depremi de 11 şehrimizde büyük bir yıkıma yol açıyor, şehirlerimizi enkaza çeviriyor.
- Felaketin en gerçekçi açıklamasını yapan Romalı tarihçi Cassius Dio’nun yazdıkları ile 6 Şubat depremi ne kadar da benziyor birbirine: “Askerler ve siviller düşen enkaz nedeniyle öldü, çok sayıda kişi de mahsur kaldı. Depremi birkaç gün takip eden artçı şoklar hayatta kalanların bir kısmını öldürürken, çöken binalarda mahsur kalan diğerleri açlıktan öldü.”
Geçen yıl, büyük deprem felaketiyle yandığımız, deprem acısıyla kavrulduğumuz günlerde o kadar yoğunlaşmıştım ki yazmasam o ağırlığı üzerimde taşıyamazdım:
ANTAKYA’NIN GÖZYAŞLARI
“Depremde hayatını kaybeden canlara”
Öncesiz ve sonrasız bir zaman bu
Sesi yırtan karanlık
Kendini ikiye bölen avaz
Ormanına uzak dağ
Toprak deniz gök
Gece gündüz
Kış kıyamet
Çökerken canların üstüne
Beton beton levha levha
Traianus’un askerleri gibi
Çare sizim
Ses veremeyen ses im
İçini dökemeyen kalem
Yazsam kâğıt ağlayacak
Dokunsam tarih
K. Çetin (Bartın/ 10 Şubat 2023)
