Kimin bu sahiller

Bartın’da yaz tatili sezonu bitti. Bazı vatandaşlar ekonomilerini zorlayarak, bazıları borçlanarak tatillerini il dışında geçirirken, buna imkanı olmayan veya tercih etmeyenler tatillerini “baba ocağında” geçirdiler. Yüksek otel fiyatları, pahalı tur gezileri, zamlanan otobüs ve uçak biletleri vatandaşa il dışı tatilini “hayal” dedirtti. Vatandaş ise çareyi, kendi sahilinde buldu. Kendi şehrindeki oteller dahil vatandaşa pahalı, turiste ucuzken, kendi sahiline yönelen halk bu sefer “şezlongcular” ile karşılaştı. Amasra’da saatliği 300 Türk Lirasını bulan şezlong fiyatlarını gören halk “bu sahiller kimindi?” sorusunu sordu.

Bu sahiller kimin?

Anayasa ve yasalara göre kıyılar tüm halkın kullanımına açık olmalı. Açık yasal düzenlemelere rağmen yine de her sene oteller ve işletmelerin kıyıları özel mülkü gibi kullanması, özellikle dar gelirli vatandaşların buralardan yararlanmasına zorluk çıkarılması tartışmaları hiç eksik olmuyor.

Sahile kanunlarınızla gidin

Kıyı kanununun 4. ve 5. maddesinde denize 50 metreden yakın yerler herkesin kullanımına açıktır deniliyor. Kanunun 4. Maddesinin "Toplumun Yararlanmasına Açık Yapı" başlıklı kısmında şöyle denilmekte; "Mevzuata göre tespit ya da tasdik edilmiş kural ve ücret tarifelerine uygun biçimde, getirdiği kullanımdan belirli kişi ya da topluluklara ayrıcalıklı kullanım hakkı tanımaksızın yararlanmak isteyen herkese eşit ver serbest olarak açık bulundurulan ve konut dokunulmazlığı olmayan yapıdır". 5. Maddede ise "Kıyılar ve doldurma ve kurutma yoluyla kazanılan araziler Devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Kıyılar, herkesin eşit ve serbest olarak yararlanmasına açıktır. Kıyı ve sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararı gözetilir. Kıyı, herkesin eşitlik ve serbestlikle yararlanmasına açık olup, buralarda hiçbir yapı yapılamaz; duvar, çit, parmaklık, tel örgü, hendek, kazık ve benzeri engeller oluşturulamaz." denilmekte. 

Deniz kenarına kurulu otellerin kıyıları adeta özel mülkleri haline getirdiği, buraları çevirip dışarıdan insanların girmesine engel oldukları, sahillere koydukları gölgelik ve şezlonglardan fahiş kira ücretleri talep ettikleri, keza kıyıyı özel alanı gibi kullanan işletmelerin de fahiş fiyatları hemen her sene gündeme gelen konular arasındadır. 

Avukat Gamze Nur Şan konu ile ilgili şunları aktarıyor:

"Günümüzde sıklıkla karşılaşıldığı üzere işletmeler hukuka aykırı şekilde kıyı şeridini tel örgü yahut çit ile kapatarak halkın plaja girişini ücrete tabi tutmaktadır. Ayrıca plaj giriş ücretine ek olarak şezlong ve şemsiye kiralama mecburiyeti getirmekte, asgari harcama sınırları koymaktadır. Tüm bu uygulamalar yazının başında da ifade ettiğimiz üzere halkın kıyılardan eşit ve serbest olarak yararlanma hakkını ihlal etmektedir.

Plaj işletmelerinin bu şekilde halktan ücret alması hukuka aykırı olup haksız kazanç niteliğindedir. Ücret vermeyi reddettiğiniz durumda işletme tarafından halkın plaja alınmasının engellenmesi ise Anayasa Madde 23’te koruma altına alınmış olan “Seyahat Hürriyeti”nin ihlali teşkil edecektir. İşbu hak ihlallerine karşı her zaman kolluk kuvvetlerine başvurulması mümkündür.

Plajlara Giriş Ücreti Alınması Hukuka Aykırı Olup İşletmelerden Hizmet Alımı Mecburi Tutulamaz.

Kıyılar; doğal güzelliği, ekolojik değeri korunmak ve tüm toplumun eşit ve serbest kullanımına sunulabilmek üzere devletin mülk ve tasarrufu altında bulunmaktadır. Ek olarak kıyıların turistik önemi gereği milli gelir elde etmek, sahillerin çeşitli hizmet ve olanaklarla niteliğini iyileştirmek amacıyla istisnai olarak özel işletmelerin faaliyetlerine de alan açılmaktadır. Kamu malından özel yararlanma hükümleri çerçevesinde işgal bedelini ödemek ve yasal gereklilikleri sağlamak karşılığında işletmeler kıyılarda ticari ve turistik faaliyet gösterebilmektedir.  Halkın kıyılardan yararlanması anonim yararlanma olup serbest, bedava ve eşit şartlarda gerçekleşirken; kamu mallarından özel yararlanmalarda ise, anonim yararlanmanın aksine, izne ve bedele tabi olup ayrıca geçicidir.

Üç tarafımız deniz, tatil beldeleri pahalı

Anonim yararlanmanın serbest, eşit ve bedava olması gerekliliği karşısında plaj işletmelerinin varlığı kamusal yarar ile özel yararı karşı karşıya getirmektedir. Bu durumda uygulamada kamunun plajlardan yararlanması ücrete tabi tutularak kısıtlanmaktadır. Bu kısıtlamalar hukuka aykırı olup işletmelerin sunmuş olduğu hizmetlerden istifade etmeksizin kıyı şeridinde vakit geçirmek; denize girmek, güneşlenmek mümkündür.

Kamunun serbest, ücretsiz ve eşit yararlanma hakkı teoride mevcut olsa da pratikte çoğu zaman karşılığını bulmamaktadır. O vakit plaja girişi engellenen kişilerin seyahat özgürlüğüne ve kıyılardan yararlanma hakkına müdahale edildiği gerekçesi ile kolluktan müdahaleye son verilmesini isteme hakkı bulunmaktadır. Plaja girişin engellenmediği ancak ücrete tabi tutulduğu durumlarda ise hukuka aykırı olarak talep edilen ücretler bakımından Tüketici Hakem Heyetine başvuru yolu mevcuttur. İlgili ücretlendirmeye ait fiş ile Hakem Heyetine başvurularak ödenen bedelin iadesi mümkündür.

Üç tarafı denizlerle çevrili ülkemizde tatil beldelerine ulaşımın ekonomik nedenlerle güçleşmesi; bu nedenle yaygın olarak sorun yaşanan ve merak konusu haline gelen ücretli plajların hukuki durumu ve kamunun kıyılardan eşit ve serbest yararlanma hakkı işbu yazı ile özetlenmeye çalışılmıştır. Halkın yasal ve anayasal garanti altındaki haklarının yeterli ve düzenli devlet denetimi ve de halkın bizzat yasal yollara başvurması ile korunması mümkündür."